İş Sözleşmesi Nedir?

İş hayatında işverenlerin ve çalışanların haklarını korumak için en önemli belgelerden biri iş sözleşmesidir. İş sözleşmesi personellerin çalışma koşullarını, maaşlarını, çalışma sürelerini ve iki tarafın da sorumluluklarını belirleyerek oluşabilecek anlaşmazlıkların önüne geçmeyi hedeflemektedir. 

Belirli, belirsiz, kısmi süreli iş sözleşmeleri gibi birçok farklı türü bulunan bu anlaşmalar, işverenin ve çalışanın güvenli bir şekilde iş süreçlerini yürütmelerini sağlamaktadır. 

Bu yazımızda iş sözleşmesinin ne olduğu, nasıl yapıldığı ve hangi türleri kapsadığını detaylı olarak ele alacağız. 

İş Sözleşmesi Nedir?

İş hayatının temel yapı taşlarından biri olan sözleşmeler, çalışan ile işveren arasındaki hak ve yükümlülükleri kanıtlayan en önemli belgelerdir. İş sözleşmesi; bir işçinin, işverene bağlı olarak belirli ücret karşılığında çalışmayı kabul ettiği ve işverenin ise sunulacak ücreti taahhüt ettiği yazılı ve sözlü bir anlaşmadır.

İş Kanunu'na göre sözleşmenin yazılı olarak yapılması, her iki tarafın da haklarını koruması için oldukça büyük önem taşımaktadır.

Belirli süreli işlerde sözleşmenin yazılı olması özellikle önemli bir yasal zorunluluktur. Sözleşmede bulunması gereken unsurlar işin tanımı, sunulan haklar, maaş, iş yeri adresi, işe başlama tarihi ve fesih koşullarıdır.

Hem işverenin hem de işçinin herhangi bir hukuksal sorun yaşanmaması için sözleşmenin açık, net bir şekilde hazırlanmış olması gerekmektedir. Sözleşmeler dikkatli bir şekilde okunup imzalanmalıdır.

Kurumsal çoğu firmada iş sözleşmesi insan kaynakları birimi tarafından hazırlanır ve bu süreçte yasal mevzuatlar dikkate alınır, tüm maddeler güncel hukuki düzenlemelere uygun olarak yapılır. Sözleşmenin bir nüshası çalışana verilir, diğer nüshası ise firmada saklı kalır.

Bu sözleşme, işe başlama tarihinden çıkış tarihine kadar olan süreçte tarafların tüm haklarının korunmasını ve oluşabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmesini sağlar.

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

Belirsiz süreli iş sözleşmesi, işveren ile çalışanın iş ilişkisinin süresiz olarak devam edeceğini vurgulayan bir sözleşme türüdür. Bu iş sözleşmesi, taraflar arasında belirli bir sürenin bulunmadığı durumlarda yapılmaktadır. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri, istihdam güvencesini sağlamak için oldukça avantajlıdır. İşverenler açısından ise uzun vadeli personel planlaması yapabilme imkanı sunmaktadır.

Belirsiz sözleşmelerde deneme süresi, kıdem tazminatı, yıllık izin gibi kriterler açık bir şekilde tanımlanmalıdır. Belirsiz süreli sözleşmeler yazılı olarak düzenlenmeli ve işçilerin imzası ile resmiyet kazanmalıdır.

Yazılı sözleşme yapılmadığı takdirde işçinin işe başlaması sözleşme için yeterli olacaktır. Bu sözleşme türü karşılıklı güvene dayalıdır. Fesih aşamasında ise bu sözleşme türü için ihbar sürelerine uyulması ve işten ayrılma veya çıkarılma durumunda geçerli bir nedenin bulunması gerekmektedir. Geçerli bir neden olmadan yapılan fesihler işverene ciddi hukuki sorumluluklar doğurabilmektedir.

Belirsiz süreli iş sözleşmeleri, çalışanların kıdem tazminatı, ihbar süresi gibi temel haklarını garanti altına almak için oldukça ideal bir seçenektir. Geçerli bir sebep olmadan yapılan fesihlerde işçi, işverene dava açma hakkına sahiptir ve işveren gerekli tüm tazminatları ödemekle yükümlüdür. Süreli sözleşme kapsamında çalışan işçiler, toplu iş sözleşmeleri ve sendika haklarından da yararlanabilirler.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

İşveren ve çalışan arasındaki ilişkiler için birçok farklı sözleşme türü bulunmaktadır. Bu sözleşmelerden biri de belirli süreli iş sözleşmesidir. Proje bazlı veya geçici iş gücü gerektiren durumlarda tercih edilen bu sözleşmenin süresi dolduğunda, işveren ile iş arasındaki ilişki sona ermektedir.

Sözleşme kalıcı olmayan ve belirlenen süreye bağlı bir çalışma düzenini kapsamakta, sözleşme bitiminde taraflar yeniden anlaşma yapmaları doğrultusunda çalışmaya devam edebilmelidir.

Belirli süreli iş sözleşmesi doğum izni, dönemsel projeler veya başka bir çalışanı yerine geçici olarak görevlendirme gibi durumlarda kullanılmaktadır. Hazırlanan sözleşmelerde işin başlangıç ve bitiş tarihleri mutlaka net bir şekilde belirtilmelidir ve sözleşmenin yazılı yapılması tarafların haklarını koruyabilmeleri için oldukça önemlidir.

Bu sözleşme türü ile çalışan bireylerin kıdem tazminatı ve fesih hakkı gibi hakları sözleşme süresine göre değişkenlik gösterebilir. İşçinin haklarının ihlal edilmemesi için sözleşmeler detaylı bir değerlendirme sonrası yazılı hale getirilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Bitince Ne Olur?

İşçi sözleşmesi belirli süreli olduğu takdirde, belirli bir tarihte sona erer. Bu sözleşme sona erdiğinde, iş sözleşmesi kendiliğinden hükümsüz hale gelir ve fesih bildirimine gerek kalmadan iş süreci sona ermiş olur.

İşverenin sözleşmeyi sonlandırmak için herhangi bir bildirim yapmasına gerek yoktur. Sözleşme bitiminde işçiye eğer çalışmaya devam ederse ve işveren bunu kabul ederse, sözleşme belirsiz süreli sözleşme olarak devam eder.

Bu durumda işçinin tüm yasal hakları belirsiz süreli sözleşmeye göre yeniden oluşturulur. Sözleşme sona erdiğinde ise çalışan, kıdem tazminatı almadan iş yerinden ayrılır.

Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

Çalışma hayatında esnek çalışma türü, özellikle son yıllarda fazlasıyla önem kazanmıştır. Yarı zamanlı çalışma seçenekleri, tam zamanlı çalışmak istemeyen bireyler için alternatif bir çözümdür. Kısmi süreli iş sözleşmesi, çalışan ile işveren arasında belirli saatler üzerinde yapılan bir sözleşmedir. Kısmi süreli sözleşmelerde, haftalık çalışma süresi tam zamanlı çalışanların yarısından az olacak şekilde planlanmaktadır.

Bu tür sözleşmeler özellikle ev hanımı, ek gelir elde etmek isteyen bireyler veya part-time çalışacak öğrenciler tarafından sık sık tercih edilmektedir. Yarı zamanlı çalışan bireyler haftanın belirli günleri veya saatlerinde iş yerinde bulunurlar ve çalışma hakları çalışılan gün ve saatlere göre hesaplanır. Kısmi süreli çalışan personeller de yıllık izin, mesai, yemek gibi yan haklardan yararlanabilir.

Kısmi süreli iş sözleşmesi, İş Kanunu'na göre yazılı olarak düzenlenmelidir ve tüm haklar net bir şekilde sözleşmede belirtilmelidir. Kısmi süreli sözleşmelerde, ücretler ve sosyal güvenlik primleri işçilerin çalıştıkları süreye göre belirlenmektedir.

Bu sözleşmenin en büyük avantajları arasında işverene maliyet esnekliği sunması ve çalışana zaman yönetimi tanımasıdır. Kısmi süreli çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği kuralları, işçinin sigortası ve yan hakları tam zamanlı çalışma modelindeki gibi aynen geçerlidir.

Kısmi Süreli İş Sözleşmesi En Fazla Kaç Gün Sürer?

Kısmi süreli iş sözleşmesi, çalışma saatleri açısından tam zamanlı sözleşmelerden farklıdır. Kısmi süreli sözleşmeler işveren ile çalışan arasında belirlenen gün sayısı boyunca geçerlidir. Hukuki olarak kısmi süreli iş sözleşmeleri için herhangi bir gün sayısı belirlenmemiştir.

Kısmi süreli çalışanların haftalık çalışma süreleri, tam zamanlı çalışan personellerin yarısından az olacak şekilde düzenlenmiştir. Bir işin kısmi süreli olarak değerlendirilmesi için, personellerin haftalık çalışma sürelerinin, normal haftalık çalışma sürelerinin 2/3’ü yani 30 saati geçmemesi gerekir.

Toplu İş Sözleşmesi Nedir?

Toplu iş sözleşmesi, çalışanların sosyal ve ekonomik haklarını toplu olarak güvence altında tutan bir sözleşmedir. İşçi sendikaları ile işveren sendikası arasında imzalanır ve çalışma koşullarını standart hale getirmeyi amaçlamaktadır.

Toplu iş sözleşmesi ile çalışanların ücret, sosyal haklar, çalışma saatleri gibi konuları göz önünde bulundurulur. Sözleşmelerin geçerlilik süresi genellikle taraflar arasında belirlenir ve 1-3 yıl arasında değişkenlik gösterir.

Hukuki olarak bu sözleşme süresi boyunca işveren işçilerin kazanılmış haklarını asla değiştirmez. Aynı durum çalışanlar için de geçerlidir; personeller grev veya benzer eylem haklarını belirlenen sınırlar çerçevesinde kullanabilir.

Toplu sözleşmelerin hazırlanma süreci genellikle uyuşmazlık, teklif sunumu, imza gibi belirli aşamalardan oluşmaktadır. İşveren ve işçi sendikaları arasında anlaşmazlık olduğu takdirde arabulucular devreye girebilir ve iş yerinde huzurun sağlanmasına katkıda bulunur.

Toplu iş sözleşmesi genellikle yetkili işçi sendikalarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurmaları ile başlar. Bakanlık, başvuruları değerlendirerek sendika ve işverenin toplu sözleşme yapabilecek çoğunluğa erişip erişmediğini denetlemektedir. Toplu iş sözleşmesi, işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi düzenlemek için kritik bir rol oynamaktadır. Bu sözleşmeyle işçiler toplu olarak haklarını koruyabilirler.

İş Sözleşmesi Nasıl Yapılır?

İş sözleşmesi, işveren ile çalışan arasında iş ilişkisini kuran ve bu ilişkiyi resmi olarak belgelemeye yarayan hukuki bir anlaşmadır. İş sözleşmesi yaparken işverenin ve çalışanın kimlik bilgileri, iletişim adresleri, işin yapılacağı firmanın adresi gibi bilgiler sözleşmede açık ve net bir şekilde bulunmalıdır. İş tanımı, pozisyon, personelin sorumlulukları, çalışma saatleri gibi kriterler net bir şekilde belirtilmelidir.

İş sözleşmesinde maaş bilgisi ve ödeme şekli gibi detaylar da yer almalıdır. İşçilerin çalışma süresi, fazla mesai koşulları gibi kriterlere de sözleşmede net bir şekilde yer verilmelidir.

Eğer işveren personelden deneme süresi talep ediyorsa, bu sürenin ne kadar olacağı ve hangi koşullarda gerçekleştirileceği netleştirilmelidir. İşten ayrılma koşulları, fesih süreci, ihbar sürecinin kaç gün olacağı da iş sözleşmesinde net olarak belirtilmelidir.

İş Sözleşmesini Kim Hazırlar?

İş sözleşmesini genellikle işverenler hazırlar. İşveren, işe alacağı personel için tüm hukuki süreçleri göz önünde bulundurarak iş sözleşmesini düzenler. Sözleşmenin hazırlanmasında firmanın insan kaynakları departmanı önemli bir role sahiptir. Büyük ölçekli işletmelerde ise bu süreç çoğu zaman hukuk departmanıyla birlikte hazırlanır.

İşveren, sözleşmede çalışanın görev tanımını, maaş bilgilerini, sahip olduğu yan hakları, çalışma koşullarını, pozisyon ve sorumluluğunu açık bir şekilde belirtmelidir. Sadece işveren değil, çalışan da sözleşmenin içeriğine katkıda bulunabilir ve karşılıklı olarak belirli maddeler eklenebilir. İş sözleşmeleri, toplu iş sözleşmesi hükümlerine uygun olarak da hazırlanabilir.

Kurumsal firmalarda tüm iş sözleşmeleri standart bir şekilde hazırlanır ve hem işveren hem de personel sözleşme maddelerini okuyup imzalayarak süreci resmiyete dökerler. İş sözleşmesi işe başlamadan önce hazırlanır ve imzalanır. Hazırlanan belgeler işverenin ve çalışanın tüm haklarını korumak için oldukça önemlidir. Eksik, hatalı veya yanlış maddeler içeren sözleşmeler hukuki uyuşmazlıklara yol açar.

İş Sözleşmesi İmzalarken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

İş sözleşmesi imzalanırken dikkat edilmesi gereken birçok kriter bulunmaktadır. İş tanımının sözleşmede net bir şekilde yer alması, haftalık çalışma süresinin 45 saati aşmaması, fazla mesai gibi detaylara dikkat edilmesi oldukça önemlidir. Sözleşmenin başlangıç tarihi, kıdem tazminatı gibi hakların hesaplanabilmesi için bu detayların yazılı ve doğru bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir.

Çalışılacak pozisyonun sorumluluklarının net olarak sözleşmede bulunması, işverenin tayin yetkisinin sınırlarının neler olduğu, maaş tutarı, ödeme şekli gibi birçok alan sözleşmede bulunmalıdır.

İşçinin sahip olduğu yan haklar, yıllık izin, rapor gibi detaylar da sözleşmede mutlaka yer almalıdır. Eğer bir işveren personele deneme süresi uygulayacaksa, bu sürenin ne kadar olduğu ve koşulları net bir şekilde belirtilmelidir. Tarafların karşılıklı olarak haklarının korunması için hukuka uygun bir iş sözleşmesi hem işverenin hem de çalışanın haklarının güvence altına alınmasını sağlar.